Pratisaad

चंदूमामा आपल्या मुलाच्या टॉवरमधल्या फ्लॅटच्या बाल्कनीत उभा होता. नजर खाली रस्त्यावर होती. मन वीसएक वर्षापूर्वीच्या आठवणीत गुंतलं होतं. आज एक मे. महाराष्ट्र दिन आणि कामगार दिन सुद्धा. चंदूमामाच्या गिरणीत कामगार दिन काय उत्साहाने साजरा व्हायचा. मिलच्या चाळीत उत्सवाचं वातावरण असायचं. पुढारी यायचे, प्रभातफेऱया निघायच्या, भाषणं व्हायची. चंदूमामा बघत होता... रस्त्यावर शुकशुकाट होता. सभा समारंभाची तयारी कुठेच दिसत नव्हती. कामगार दिनाची तर कुठे चाहूलच नव्हती. बरोबरच होतं. कामगार दिन साजरा करायला गिरणी कामगार राहिलाच कुठे होता? गिरण्या बंद होऊन दशक लोटलेलं. मिलची चाळ पाडून तिथे टॉवर्स झालेले आणि या टॉवर्समधून मराठी माणूस हद्दपार होऊन मुंबईच्या बाहेर गेलेला. गिरणगावातल्या परळची अप्पर वरळी झाली होती. कामगार दिन तरी कोण साजरा करणार आणि महाराष्ट्र दिनाचा उत्साह तरी कोणाला? तेवढ्यात बेल वाजली. प्रकाश आला होता. चंदूमामाचा मुलगा प्रकाश. तो एका मल्टिनॅशनल कंपनीत कामाला होता. बायकोही त्याच कंपनीत. आयटी इंडस्ट्री की बीपीओ म्हणून काहितरी होतं. काय ते चंदूमामाला कधीच कळलं नाही, पण कळत एवढंच होतं की प

आपल्या पैकी किती लोक शास्त्रीय संगीत ऐकतात , किती लोकांना  कळते आणि किती लोक  त्याचे रस ग्रहण करू शकतात हा खरा कळीचा प्रश्न आहे. भारतीय शास्त्रीय संगीताचा उगम , प्रसार  आणि त्याचे सद्य स्वरूप हा प्रवास फार प्राचीन पण  तितकाच  उद्बोधक  देखील आहे .  हे संगीत  ऐकतांना आपण कधीतरी "घराणा " हा उल्लेख  ऐकतोच पण साधारणपणे कुतुहूल म्हणून का होईना हा काय नेमका प्रकार आहे या बद्दल माहितीय आंतरजालावर मुशाफिरी करतांना मला अचानक सुलभा पिशवीकर यांनी लिहलेला एक अत्यंत सुंदर आणि तितकाच माहितीपूर्ण लेख लोकसत्ता दिवाळी अंक २००९ मध्ये मिळाला तो खालील प्रमाणे:  शास्त्रीय संगीतातली घराणी ही कल्पना सर्वसामान्य श्रोत्याला कोडय़ासारखी वाटते. शास्त्रीय संगीताच्या बैठकीत राग ओळखीचा नाही. वाहवाच्या जागा, सम या गोष्टी आपल्याला कळत नाहीत, असं एक अवघडलेपण श्रोत्याच्या मनात असतं. त्यात पुन्हा हा अमुक घराण्याचा गायक आहे वगैरे ऐकल्यावर तर हे सारं आपल्या आवाक्याबाहेरचं आहे, असं वाटून श्रोता शास्त्रीय संगीताच्या परिघाबाहेरच राहू लागतो. खरं तर घराण्याचा एवढा बाऊ करण्याचं कारण नाही. घराणं कुठे नसतं? आपणापैकी